Eser, Besteci, Solist Aratın: | |
|
Wolfgang Amadeus Mozart, Piyano Konçertosu No. 24 K. 491 Do minör Eser Açıklaması
Do minör Piyano Konçertosu No. 24, K. 491, Wolfgang Amadeus Mozart tarafından günümüzde fortepiyano olarak bilinen erken dönem bir piyano türü ve orkestra için bestelenmiş bir konçertodur. Mozart konçertoyu 1785-1786 kışında bestelemiş ve La majör 23 numaralı Piyano Konçertosu'nu tamamladıktan üç hafta sonra, 24 Mart 1786'da bitirmiştir. Eseri kendisi seslendirmeyi planladığı için Mozart solist partisini tam olarak yazmamıştır. Prömiyeri 1786 yılının Nisan ayı başında Viyana'daki Burgtheater'da yapılmış olan eser, kronolojik olarak Mozart'ın 23 orijinal piyano konçertosunun yirmincisidir.
Eser Mozart'ın bestelemiÅŸ olduÄŸu iki minör ton piyano konçertosundan biridir, diÄŸeri Re minör No. 20'dir. Mozart'ın diÄŸer piyano konçertolarının hiçbirinde daha geniÅŸ bir enstrüman dizisi yoktur: eser yaylılar, nefesliler, kornolar, trompetler ve timpani için yazılmıştır. Üç bölümden ilki olan Allegro, sonat formundadır ve Mozart'ın önceki konçertolarının açılış bölümlerinden daha uzundur. İkinci bölüm, Larghetto, Eâ™ majör çarpıcı derecede basit bir ana temaya sahiptir. Son bölüm olan Allegretto, Do minörde bir tema ve sekiz varyasyondan oluÅŸur. Eser, Mozart'ın konçerto türündeki en geliÅŸmiÅŸ bestelerinden biridir. Bu konçertonun ilk hayranları arasında Ludwig van Beethoven ve Johannes Brahms da yer alır. Müzikolog Arthur Hutchings, bir bütün olarak ele alındığında Mozart'ın en büyük piyano konçertosu olduÄŸunu ifade etmiÅŸtir. Eserin arkaplanı Mozart, art arda bestelenen üç konçertodan oluÅŸan bir setin üçüncüsü olan bu konçertoyu 1785-86 kışında Viyana'da bestelemiÅŸtir. Üç konçertoluk setin diÄŸerleri Mi majör No. 22 ve La majör No. 23'tür. Mozart, Figaro'nun Düğünü adlı komik operasının prömiyerinden kısa bir süre önce No. 24'ün bestesini bitirmiÅŸ olup, bu iki eser Köchel kataloÄŸunda 491 ve 492 olarak yan yana numaralandırılmıştır. Aynı zamanda bestelenmiÅŸ olmalarına raÄŸmen, iki eser arasında büyük bir tezat vardır: opera neredeyse tamamen majör tonlardayken, bu konçertoysa Mozart'ın az sayıdaki minör tonlu eserlerinden biridir. Piyanist ve müzikolog Robert D. Levin, konçertonun, kendisinden önce gelen iki konçerto ile birlikte, Mozart'ın komik operayı bestelediÄŸi sırada yaratıcılığının daha karanlık bir yönü için bir çıkış noktası olarak hizmet etmiÅŸ olabileceÄŸini öne sürmektedir. Konçertonun prömiyeri 3/7 Nisan 1786'da Viyana'daki Burgtheater'da yapılmış olup, Mozart solist olarak yer almış ve orkestrayı piyano başından yönetmiÅŸtir. Mozart'ın ardından eÅŸi Constanze 1800 yılında eserin orijinal partisyonunu Offenbach am Main'li yayıncı Johann Anton André'ye satmıştır. On dokuzuncu yüzyıl boyunca birçok özel elden geçtikten sonra İskoçyalı bir hayırsever olan Sir George Donaldson tarafından 1894 yılında Kraliyet Müzik Koleji'ne bağışlanmıştır. El yazması orijinal halen Kraliyet Müzik Koleji'ndedir. Orijinal partisyonda tempo iÅŸaretleri olmadığından, her bölümün temposu yalnızca Mozart'ın kataloÄŸa yaptığı giriÅŸlerden bilinmektedir. Orijinal partisyondaki orkestra bölümleri açık bir ÅŸekilde yazılmıştır. Öte yandan solo partiler genellikle eksiktir: Mozart partisyonda pek çok kez gamların ya da kırık akorların sadece dış kısımlarını notalamıştır. Bu durum Mozart'ın eseri icra ederken solo bölümün büyük bir kısmını doÄŸaçlama yaptığını düşündürmektedir. Nota ayrıca, birinci bölümün orkestral ekspozisyonunun ikinci teması da dahil olmak üzere sonradan yapılan eklemeler içerir. Müzikolog Friedrich Blume'un Mozart'ın "belli ki büyük bir aceleyle ve içsel gerginlik altında yazmış olmasına" baÄŸladığı nota yazımında zaman zaman hatalar bulunmaktadır. Bölümler Konçerto aÅŸağıdaki üç bölüme ayrılmıştır: 1. Do minör Allegro, 2. Eâ™ majör Larghetto, 3. Do minör Allegretto (Varyasyonlar), sekiz varyasyon ve coda. Konçerto bir flüt, iki obua, iki klarnet, iki fagot, iki korno, iki trompet, timpani ve yaylılar için yazılmıştır. Bu Mozart'ın herhangi bir konçertosu için bestelediÄŸi en geniÅŸ enstrüman dizisidir. Mozart'ın piyano konçertoları arasında hem obualar hem de klarnetler için yazılmış sadece iki eserden biri olup (diÄŸeri olan iki piyano için konçertosunun revize edilmiÅŸ versiyonunda sadece klarnetler vardır), klarnet o zamanlar geleneksel bir orkestra enstrümanı olarak kullanılmazdı. Robert D. Levin şöyle yazıyor: "Obua ve klarnetlerin dahil edilmesinden kaynaklanan rüzgar sesi zenginliÄŸi, konçertonun temel tınısal karakteristiÄŸidir: her üç bölümde de rüzgarlar zaman zaman yaylıları tamamen kenara iter." Konçertonun solo enstrümanı "çembalo" olarak notaya alınmıştır. Bu terim genellikle klavseni ifade ediyor olmakla birlikte, Mozart bu konçertoda bu terimi modern piyanonun on sekizinci yüzyıldaki öncülü olan ve diÄŸer özelliklerinin yanı sıra dinamik açıdan klavsenden daha geliÅŸmiÅŸ olan fortepiyanoyu da kapsayan genel bir terim olarak kullanmıştır. I. Allegro İlk bölüm Mozart'ın daha önce konçerto türünde bestelediklerinden daha uzun ve karmaşıktır. Mozart'ın 27 piyano konçertosu arasında, Sol Majör No. 4, Fa Majör No. 11 ve Mi Majör No. 14 üçlü ölçüyle baÅŸlayan diÄŸer eserlerdir. Birinci bölüm, Klasik dönemin sonat formundaki konçerto bölümlerinin standart ana hatlarını takip eder. Orkestral bir ekspozisyonla baÅŸlar, bunu solo ekspozisyon, geliÅŸme bölümü, rekapitülasyon, kadans ve coda izler. Bu geleneksel taslak içinde Mozart kapsamlı yapısal yeniliklere giriÅŸir. II. Larghetto Alfred Einstein konçertonun ikinci bölümü için "en saf ve en dokunaklı sükunete sahip ve üstün bir ifade sadeliÄŸine sahip" demiÅŸtir. Larghetto olarak adlandırılan bölüm, Eâ™ majör tonundadır. İkinci bölümde yer almayan trompetler ve timpani üçüncü bölümde geri döner. Bölüm, solistin dört ölçülük ana temayı tek başına çalmasıyla açılır; daha sonra orkestra tarafından tekrarlanır. Bu tema Michael Steinberg'in sözleriyle "aşırı basit" bir temadır. Donald Tovey, son derece yalın ve süslemeden yoksun olan dördüncü ölçüden "naif" olarak bahseder, ancak Mozart'ın böyle olmasını amaçladığını düşünür. Mozart'ın bölümün ilk taslağı çok daha karmaşık olmakla beraber, olasılıkla ilk bölümün karanlık yoÄŸunluÄŸuna karşı daha büyük bir kontrast saÄŸlamak için temayı basitleÅŸtirmiÅŸtir. Orkestra ana temayı tekrarladıktan sonra, Girdlestone'un solist tarafından süslenmesi beklenen ve "sadece bir taslak" olarak adlandırdığı çok basit bir köprü, bir geçiÅŸ pasajı vardır ve "bunu basılı olarak çalmanın Mozart'ın anısına ihanet etmek" olduÄŸunu savunulur. III. Allegretto Üçüncü bölümde Do minör bir tema ve üzerinde sekiz varyasyon yer alır. Hutchings bunu "hem Mozart'ın varyasyon formundaki en iyi denemesi hem de en iyi konçerto finali" olarak deÄŸerlendirmiÅŸtir. Bölümün tempo iÅŸareti Allegretto'dur. Rosen bunun marÅŸ benzeri bir hız gerektirdiÄŸi görüşündedir ve bölümün "hızlı bir temponun açılış bölümüyle orantılı bir güç vereceÄŸi yanılgısı altında genellikle çok hızlı alındığını" savunur. Piyanist Angela Hewitt ise bu bölümde bir marÅŸ deÄŸil, "uÄŸursuz bir dans" görür. Bölüm, birinci kemanların diÄŸer yaylı ve üflemeli çalgılar eÅŸliÄŸinde temayı seslendirmesiyle açılır. Bu tema, her biri tekrarlanan sekiz ölçülük iki kısımdan oluÅŸur: ilk kısım do minörden sol minöre modüle olurken, ikinci kısım ise tekrar do minöre modüle olur. Solist temanın ifadesinde herhangi bir rol oynamaz, sadece Varyasyon I'e girer. Burada piyano temayı sade bir yaylı eÅŸliÄŸi üzerinde süsler. II'den VI'ya kadar olan varyasyonlar Girdlestone ve Hutchings'in "çift" varyasyon olarak tanımladıkları varyasyonlardır. Her bir varyasyonda, temadan alınan sekiz ölçülük kısımların her biri tekrarlandığında daha da çeÅŸitlenir. IV ve VI numaralı varyasyonlar majör tonlardadır. Tovey ilkinden (Laâ™) "neÅŸeli", ikincisinden (Do) ise "zarif" olarak bahseder. İki majör anahtar varyasyon arasında V. varyasyon Do minöre döner; Girdlestone bu varyasyon için "en dokunaklı varyasyonlardan biri" demiÅŸtir. VII. varyasyon, her sekiz ölçülük kısımın tekrarını atladığı için önceki varyasyonların yarısı uzunluÄŸundadır. Bu varyasyon, dominant bir akorla doruÄŸa ulaÅŸan ve bir kadansın geliÅŸini haber veren ekstra üç ölçülük bir pasajla sona erer. Kadansın ardından solist sekizinci ve son varyasyonu tek başına açar, orkestra 19 ölçü sonra katılır. Son varyasyonun geliÅŸi aynı zamanda ölçü deÄŸiÅŸikliÄŸini de beraberinde getirir: kesik ortak zamandan bileÅŸik çift zamana. Hem son varyasyon hem de onu takip eden koda çok sayıda Napoliten-altılı akor içerir. Girdlestone, koda'nın en sonunda "minör modun zaferini çaresizlikle ilan ettiÄŸini" ifade ederek bu akorların "akıldan çıkmayan" etkisine dikkat çekmiÅŸtir. Takip edilmekten korkmuyoruz!.. Takip için tıklayın: twitter.com/klasiknotlari
Wolfgang Amadeus Mozart'ın Eserlerinden Başka Örnekler
İlgili Yazılar
Sevebileceğiniz Başka Eserlerden Rastgele Birkaçı
Referans bilgisi: "Wolfgang Amadeus Mozart, Piyano Konçertosu No. 24 K. 491 Do minör", 2023 , Klasik Notları sitesi, https://www.klasiknotlari.com/tr/363/Wolfgang Amadeus Mozart Piyano Koncertosu No.html
Klasik Notları Sitesi klasik müzikte kim kimdir, hangi dönem bestecilerinin eserleri nelerdir, hangi solistler ne virtüözüdür, kaliteli müzik nedir ne değildir... Konserlerde hangi abiye giysiler giyilir, altın elmas nasıl mücevherli takılar takılır!... Bestecilerin hayatları nasıldır, besteleri ne zaman yazılmış, nasıl ve neler ifade etmektedir, neden, niye, niçin gibi sorular için bir kaynak olma amacındadır. |
![]()
| |||||||
© 2009-2023 Klasik Notları | Klasik Müzik Sitesi | www.klasiknotlari.com | |||||||||