Yapı Kredi Bankası'nın 10. kuruluş yılı dolayısıyla açılan yarışmaya katılan Ferit Tüzün, büyük orkestra için beş bölümlü süit olarak hazırladığı bu eserle ikincilik ödülünü kazanmış; sonra da üç bölümlü olarak yeniden düzenlediği süit, 1958 başında Adolf Mennericb yönetimindeki Münih Filarmoni Orkestrası'nca ilk kez ve büyük bir başarıyla seslendirilmiş, son bölümü iki kez tekrarlanmıştı.

Tüzün daha sonra 1963-1964 yıllarında, Anadolu Süiti'ne üç bölüm daha ekleyerek Çeşmebaşı Bale Süiti adını vermiş; Dame Ninette de Valois'nın koreografisiyle yaratılan ve bir Türk köyünün yaşantısını canlandıran bale ilk kez, Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından 19 Şubat 1965'te bestecinin yönetiminde sahnelenmiştir.

Daha sonra çok kez Yurtdışında bale ya da konser süiti olarak seslendirilen eser, Türk folklorunun ritim ve renklerini Tüzün'ün kendine özgü parlak ve sade işlenişiyle senfonik fantezi biçimiyle ilgi toplamıştır. Eserin ilk kaydı TRT'nin katkısıyla, Prof. Hikmet Şimşek yönetiminde Münih Filarmoni Orkestrası'nca yapılmıştır.


Bölümler

Eser altı bölümden oluşur:

1. Giriş: Birinci kemanların sunduğu gizemli tema arp, piyano ve ikinci kemanların başlattığı inatçı (ostinato) süreklilikteki ritmin eşliğinde duyulur. Korno ve vurma çalgıların aksanlı katılımıyla temayı tahta üfleme çalgılar alarak sürdürür. Canlı bir orta bölmeden sonra yine girişteki atmosfere dönülür.

2. Horon: 7/8'lik ölçüde, çok canlı tempoda bir Karadeniz halk dansı olan Horon'da, besteci kendi özgün melodilerini değerlendirmiş; ancak sonlara doğru kullandığı otantik motifleri de bu dans ritminde üfleme çalgıların etkili çıkışlarıyla ustaca kaynaştırmıştır.

3. Pas de deux "İki kişinin dansı" anlamına gelen bir bale deyimi olan Pas de deux, çok hafif başlayan piyanonun yardımıyla da, temposu giderek artan lirik bir ezgiyle girer. Kornonun duyurduğu ezgi, sonradan tahta üfleme çalgılarca sürdürülür. Vurma çalgıların girişiyle tempo hızlanır; Anadolu deyimiyle Yürük bir çabukluk kazanır.

Yaylı çalgıların kısa ve dramatik ara cümlesinden (episode) sonra, lirik ortam yeniden oluşur. Sola fagotun doğaç!ama (improvisation) biçiminde sunduğu ilginç Taksim'e klarinetlerin katılımıyla ezgi yavaşça söner, kaybolur.

4. Oyun Havası: Hızlı orkestra kadanslarıyla giren çok canlı ve parlak karakterdeki bu kısa bölümde, sürekli devinimlerle Türk halk dansları ezgilerinin, piyanonun da katılımıyla, caz stiliyle uyumu öngörülmüştür.

5. Türkü: Bu bölümde besteci armonize ettiği "Kerpiç kerpiç üstüne" adlı Anadolu halk ezgisini orkestraya uygulayarak değerlendirmiştir. Genellikle uzun hava biçiminde, ölçüye uymadan doğaçlama biçiminde söylenen ve sevgilisinin güllü göğsüne bir saray kurmak için yaşamını kaybetmeyi bile göze alan aşığı yansıtan sözleri içeren bu türkü, birkaç kez tekrarlanırken aralarda canlı ve tipik oyun havası benzeri bir dans ezgisi sergilenir. Solist sopranonun, sonra da vokalize biçimde, sözsüz yansıttığı ezgi hafifçe, uzun bir dekreşendo ile söner.

6. Bar ve Son Oyun: Oldukça çabuk (Molto allegro) tempodaki bu finalde Doğu Anadolu dansı Bar ve canlı danslar sergilenir. Fagotların kısa ve ritmik girişiyle başlayan bölümde ana temayı yaylı çalgılar duyurur. Bunu tüm orkestranın katılımıyla oluşan coşkulu hava izler.

İkinci temayı ise tahta üfleme çalgılar sergiler. Piyanonun başlarda duyurduğu ritmik dans motifi bir sürpriz yaratır. Büyük bir yükseliş (kreşendo) ve hızlanışla (accelerando) ulaşılan final görkemle ağırlaşan güçlü akorlarla son bulur.

İlginizi çekecek, öneririm:
Jean Sibelius, Finlandiya Op. 26